Met de wet ‘Zeggenschap in de zorg’, die op 1 juli 2023 inging, is vastgelegd dat zorgorganisaties het mogelijk moeten maken dat professionals invloed kunnen uitoefenen op het beleid, wanneer dat nodig is om goede zorg te verlenen. Maar hoe je invulling geeft aan deze wet en hoe je zeggenschap versterkt, ligt niet vast. Het Landelijk Actieplan Zeggenschap ondersteunt zorgorganisaties (met en zonder subsidie) bij het versterken van zeggenschap én zorgt ervoor dat in de uitvoering van de actieplannen gezamenlijk wordt geleerd van ervaringen. Wat kunnen organisaties leren van de 140 zorgorganisaties die we het afgelopen jaar ondersteunden bij het uitvoeren van hun actieplan, zodat ze niet zelf het wiel hoeven uit te vinden? We vroegen de projectleiders (grotendeels zelf zorgprofessional) in een tussentijdse evaluatie wat bij hen goed werkte en wat juist niet, en bundelden de inzichten en verbeterstappen in een rapportage.
Meer bewustzijn over zeggenschap
De projectleiders gaven aan dat ze erg enthousiast zijn over het effect van hun actieplannen. De subsidie helpt bij het creëren van tijd en ruimte en stimuleert het gevoel van eigenaarschap. Een belangrijk inzicht: zeggenschap versterken is een proces. De gewenste cultuuromslag is er niet binnen een jaar. Dat neemt niet weg dat projectleiders al wel verandering in hun organisatie ervaren: er worden vaker gesprekken worden gevoerd over zeggenschap en er ontstaat bewustzijn over het onderwerp.
Vier belangrijke inzichten
De ervaringen van projectleiders zijn op te delen in vier inzichten:
Vergroot kennis van zeggenschap
Wanneer je weet wat zeggenschap is, wat de meerwaarde is en waar je het op kunt pakken, of hoe je hiervoor ruimte vraagt of biedt, kunnen mensen in beweging komen.
Investeer in draagvlak en betrokkenheid
Draagvlak is nodig om de gewenste verandering in gang te zetten en te behouden, maar garandeert nog geen betrokkenheid. Er zijn acties nodig waardoor mensen zich betrokken gaan voelen en zich willen inzetten.
Zorg voor tijd, geld en ruimte
Ga niet voor snelle oplossingen omdat er geen capaciteit of budget is, maar zoek actief naar structurele oplossingen voor geld, tijd en ruimte. Alleen dan doorbreek je een patroon en kun je echt veranderen.
Creëer een beweging vanuit enthousiasme
Beweging op zeggenschap ontstaat wanneer behaalde successen – groot en klein – positief en continu onder de aandacht wordt gebracht. Duidelijke communicatie over de opbrengsten van zeggenschap voor de organisatie, geeft energie om vervolgstappen te zetten.
Aan de slag!
Zeggenschap versterken vraagt niet alleen van professionals, maar ook van leidinggevenden, bestuurders en andere disciplines om actie. In de rapportage wordt daarom per doelgroep benoemd welke stap gezet kan worden om in beweging te komen.
In het LAZ kennisoverzicht zijn – naast de rapportage – álle activiteiten en hulpmiddelen die het LAZ het afgelopen jaar ontwikkelde opgenomen. Professionals, leidinggevenden en bestuurders die in hun organisatie een (vervolg)stap willen zetten om zeggenschap te versterken – ook vanuit de organisatieresultaten van de Landelijke Monitor Zeggenschap – kunnen met dit overzicht passende acties kiezen en informatie verder delen.
Per december 2023 loopt de eerste subsidieronde af en onderzoekt het LAZ met een eindevaluatie verder wat wel en niet werkt. Organisaties in de zorg, jeugdzorg en het sociaal werk die onderdeel willen zijn van de groeiende zeggenschapsbeweging, kunnen vanaf 20 november tot uiterlijk 18 december 2023 hun actieplan indienen voor de nieuwe subsidieronde.
