Zeggenschap verbetert de kwaliteit van de zorg en ondersteuning én de werktevredenheid
Alles wat we weten over zeggenschap en de ervaringen uit meer dan 250 actieplannen en 200 organisaties, heeft het Landelijk Actieplan Zeggenschap (LAZ) gebundeld. Leren en veranderen gaan hand in hand en we delen nieuwe kennis snel. Daardoor kunnen we in dit overzicht beschrijven wat werkt. Niet alleen voor professionals, maar óók voor leidinggevenden, hoger management en andere collega’s in organisaties.
Wat is zeggenschap?
Met zeggenschap wordt bedoeld dat professionals in zorg en sociaal werk:
- Zelf kunnen beslissen als het gaat over hun beroep, en
- Inspraak en invloed krijgen en nemen wanneer zaken hun beroep raken.
Zo hebben professionals invloed op beslissingen die hen raken op individueel, team-, organisatie-, regionaal en landelijk niveau.
Zeggenschap is geen doel op zich…
…maar een waardevol middel om oplossingen te vinden voor de grote vraagstukken in de gezondheidszorg en samenleving zoals:
- Betere kwaliteit van zorg en leven
- Toekomstbestendige zorg en dienstverlening
- Professionele ontwikkeling van beroepsgroep
- Behoud van professionals
Zeggenschap versterken doe je samen
Zeggenschap versterken kan alleen wanneer professionals, leidinggevenden, bestuurders en andere disciplines gezamenlijk werken aan het vergroten van goed vakmanschap én goed werkgeverschap. Om de brug daartussen te versterken is dialoog nodig.
Een professional kan in actie komen om de eigen zeggenschap te versterken, maar er zijn acties nodig op meerdere niveaus om zeggenschap te laten slagen: op individueel, team, organisatie-, regionaal, landelijk en zelfs internationaal niveau.
Een juridisch kader voor zeggenschap
De Wet kwaliteit, klachten
en geschillen zorg (Wkkgz,
art. 3) ondersteunt
zeggenschap en vereist dat
zorgaanbieders moeten
zorgen dat professionals
invloed kunnen uitoefenen
op beleid en beslissingen
die belangrijk zijn voor hun
werk en goede zorg.
Breng de zes mechanismen voor zeggenschap in beweging
Hoewel er geen gemakkelijke oplossingen zijn, zijn er gelukkig wel ‘knoppen’ waar je aan kunt draaien om zeggenschap te versterken. Deze knoppen noemen we mechanismen. Door aan de slag te gaan met deze mechanismen, breng je een grotere beweging op gang om zeggenschap te versterken.
Roadmap met concrete stappen
Er bestaat geen standaardplan voor het versterken van zeggenschap, maar er is wel een stappenplan om te volgen.
Professionele identiteit en leiderschap versterken
1. Ontwikkelen van kennis en vaardigheden
3. Versterken van persoonlijk leiderschap
2. Versterken van de professionele identiteit
Zeggenschap faciliteren en
ondersteunen
4. Ondersteuning bieden in het versterken van zeggenschap
5. Randvoorwaarden creëren
Samenwerken aan verbetering van zorg
en ondersteuning
6. Samenwerken aan verbetering en
innovatie van de organisatie én
kwaliteit van zorg en ondersteuning
7. (Zorg)uitkomsten gegevensgestuurd
verantwoorden en verbeteren
8. Van en met elkaar leren
Zeggenschap ontwikkelen,
inrichten en borgen
9. Zeggenschap opnemen
in visie en strategie
10. Zeggenschap
vormgeven en borgen
Verandering vraagt om flexibiliteit en creativiteit
Wie aan de slag gaat met zeggenschap versterken, zet een verandering in gang die het hele systeem in een organisatie in beweging brengt. Deze cultuurverandering is nodig voor resultaat, maar zorgt ook voor belemmeringen. Flexibiliteit en creativiteit zijn nodig om zaken toch voor elkaar te krijgen.
Naast interventies om zeggenschap te versterken, zijn er acties nodig om de verandering te ondersteunen:
- Vergroot kennis over zeggenschap en (cultuur)verandering in de organisatie
- Investeer in draagvlak en betrokkenheid
- Zorg voor de benodigde tijd, ruimte, middelen en vaardigheden
De staat van zeggenschap: volg de ontwikkelingen en stuur zo nodig bij
In veel organisaties wordt wel de tevredenheid of betrokkenheid van medewerkers periodiek gemeten, maar niet de (door professionals) ervaren zeggenschap. Sinds 2023 kunnen organisaties deelnemen aan de Landelijke Monitor Zeggenschap (LMZ). Hiermee kunnen zij hun huidige situatie monitoren en vergelijken met andere organisaties.
De helft (50%) van
de professionals
wil (veel) meer
zeggenschap in hun
werk (52% in 2023)
21% van de respondenten overweegt
binnen een jaar te vertrekken (22% in 2023).
Er blijkt een samenhang tussen
zeggenschap en de vertrekintentie:
hoe meer zeggenschap, hoe minder
snel mensen overwegen om te
vertrekken.
Organisaties die al langer bezig zijn met zeggenschap en voor de tweede keer meedoen met de LMZ, laten de grootste verbetering in resultaten zien.
Bron: Landelijke Monitor Zeggenschap (meting 2023 en 2024, in 2024 ingevuld door 22.034 professionals)
Aan de slag met zeggenschap! Deze tools helpen je.
Gratis e-learning om kennis te maken met zeggenschap
Wat is zeggenschap? En waar begin je? Voor iedereen die de kennis van zeggenschap (bij collega’s) wil vergroten is er de gratis e-learning ‘Versterk je zeggenschap’. In 30 minuten maak je kennis met zeggenschap en ga je er zelf mee aan de slag.
Poster ‘Jouw eerste stappen naar meer zeggenschap’
Als je vindt dat er iets beter kan op je werk, is het belangrijk om dat te zeggen. Of om je collega’s erop te wijzen dat ze zich uitspreken. Deze poster helpt om te begrijpen waarom je uitspreken goed is om te doen én laat zien hoe je de eerste stappen zet.
Teamspel: De-wat-wil-jij-verbeteren-race!
Met dit teamspel ervaren teams wat zeggenschap is. En hoe je het in de praktijk brengt.
Door het spel te spelen ontdekken teams welke thema’s voor hen belangrijk zijn. Je legt in het spel acties en afspraken vast, waardoor je direct verbetering in gang zet!
Gesprekskaartjes ‘Wat wil jij veranderen?’
Wil je collega’s uitnodigen om zich uit te spreken? Dit kun je op een laagdrempelige manier doen met de LAZ-kaartjes met de vragen ‘Wat wil jij veranderen?’ en ‘Met wie ga jij hierover morgen in gesprek?’. Print ze uit en gebruik ze in een teamoverleg of bijeenkomst over zeggenschap.
Presentatie over zeggenschap
Zeggenschap versterken begint met kennis vergroten. De LAZ presentatie helpt je om collega’s en betrokkenen in jouw organisatie meer te leren over zeggenschap. Van de definitie tot hoe je zeggenschap versterkt tot reflectievragen voor je collega’s; het staat er allemaal in. Vraag de PowerPointpresentatie aan via info@actieplanzeggenschap.nl.
Poster kennisoverzicht 2024
Alle informatie uit het kennisoverzicht 2024 vind je samengevat in deze poster. Download de poster, print hem uit en hang hem goed zichtbaar op in je organisatie. Zo kan iedereen kennis opdoen en een bijdrage leveren aan zeggenschap.
Kennisclips over zeggenschap
Welke vormen van zeggenschap zijn er? En wat is interprofessionele samenwerking? De kennisclips geven je in een paar minuten meer inzicht in onderwerpen die bij zeggenschap komen kijken.
Handig om te delen met je collega’s!
Congres ‘Zeggenschap in zorg en sociaal domein’
Benieuwd naar de nieuwste en belangrijkste inzichten en inspiratie om zeggenschap te versterken? Kom op 23 juni naar het LAZ congres en laat je inspireren door heel veel organisaties die al goed op weg zijn en experts uit het veld. Kaarten zijn te koop met vroegboekkorting. Zien we je daar?
De tools zijn toegankelijk voor iedereen die zeggenschap wil versterken. Ook zonder subsidie kun je er dus mee aan de slag!
Alle informatie op deze pagina is uitgebreid beschreven in het LAZ kennisoverzicht 2024.
Wil jij dit overzicht delen binnen jouw organisatie?
Je kunt een poster met alle informatie downloaden. Er is een versie om digitaal te verspreiden en een versie om af te drukken op A3-formaat.